6. „სპიდი“
(ქართულად შიდსი)
მეზობელი მეზობელს
- „ბიჭო, სპიდი ხომ არა გაქ!“
პასუხი (თავის ფხანით)
- „მაქვს, მარა... ცოტაღაა და ჩემთვის მინდა!“
აფრიკაში შიდნსი მძვინვარებს. აქეთ რომ მოფრინავ, სავალდებულოა აცრა ტიფზე და ყვითელ ციებაზე. თვითმფრინავში კი აუცილებლად გაჩუქებენ ბროშურას უსაფრთხო სექსის შესახებ.
ფრიტაუნის გარეუბანში, აბერდინის ნახევარკუნძულზე სანაქებო სანაპიროა. რაღა განთქმული კოპა-კობანა და რაღა ეს. ჩაყოლებაზე სულ ერთნაირი ბამბუკისგან შექმნილი „ბიჩ-ბარებია“. ქვიშაში დგას პლასმასის მაგიდები და სკამები, ზედ ადგას მზის ქოლგები... ოკეანეც პირდაპირ ფეხებთან მოდის...
ყველა ბარს სახელი აქვს - ჩინელების, ფრენსისთან, კოკა-კოლა... ჰოდა ერთ-ერთ ასეთ „ბიჩ-ბარს“ ზედ მიეკერა ახალი სახელი „ჯორჯიან ბიჩ“ - ერთხელ ჩაუსხდნენ ქართველები, ლუდს ვისკი მიაყოლეს, მერე არაყი და ღვინო... მანქანის „პლეიერიდან“ ქართული დისკი მოიტანეს და დი-ჯეის ის დააკვრევინეს... აქაურების აყოლიებას რა უნდა - ცოტა ხანში მთელი სანაპირო ტრულაილას გასძახოდა და გაშმაგებული ცეკვავდა ქვიშაში კავკასიურ-ქართული ქორეოგრაფიით... ასე რომ შერჩა ამ ადგილს სახელი „ჯორჯიან ბიჩ“, ბარმენ-მედუქნე და მიმტანების რაღაც უკვე ყეყეჩურ ქართულად იყურებიან, კუდი ყავარზე გაუდიათ და კლიენტებს აღარ ეპუებიან...
ჩვეულებრივ დღეს ოთხი საათისათვის იწყებს საზოგადოება შეკრებას, გაეროს სხვადასხვა ჯურის თანამშრომლები, რუსი პილოტები, აქაური ლიბანელები, სუვენირების, სიგარეტის და ხილის გამყიდველები, ბიჩ-ბოები და კლიენტების მაძებარი მეძავები... დღეს კი კვირაა და დილიდან ხალხმრავლობაა. საფუძვლიანად, მთელი დღით არიან მოსულები - „უიკ ენდის რელაქსია!“
- სად დავსხდეთ?
- რა განსხვავებაა?
- აქეთ მოდით „მასტერ“
- არა ჩემთან ჯობია, წინა დღეს ხომ მაგასთან იჯექით...
- მასტერ ჯორჯიან ჩემი ფრენდები არიან და აქეთ უნდა დაჯდნენ!
- მე რა? არა ვარ მაგათი ფრენდი?!
- ოღონდ თქვენ გაჩუმდით და ნაწილი აქეთ დავჯდებით და ნაწილი იქით!
- ხუთნი რომ ხართ? სამი საით დაჯდება?
- აუუ! მე ცალკე მაგიდა დამიდგით, მარტო უნდა დავჯდე! სასმელს შენ მომიტან და საჭმელს კი შენ! გაიგეთ?
- ოკეი, სერ! ხომ გეუბნებოდი „მასტერ ჯორჯია“ ყველაზე ჭკვიანიათქო!
ყველაფერს თავის წესი აქვს... თავიდან აქაური მსუბუქი ლუდი - „სტარ-ბიერ“, „სოფტები“ და ხილი...
იქით ჭადრაკის მოყვარულთა მაგიდა, ქვიშის ფრენბურთის მოედანი, გამაყრუებელი, რიტმული ზანგური მუსიკა... ქვიშაში მოცეკვავე-მოძიგძიგე შოლტივით შავი გოგოები (როგორ არ იღლებიან მთელი დღე)... ოკეანეში მოჭყუმპალავეები... თაკარა მზე, ბევრი წყალი და სიცხე...
პაპანაქებაა. ფრენბურთს ზანტად თამაშობენ. მოვიდა ჩია კაცი, „კურნოსა“ რუსი ექიმი, აქ ყველა „დოქტორს“ ეძახის. ბუნებით ორგანიზატორია, სკოლაში ალბათ „ფიზრუკი“ იყო. მოთამაშეებიც ეროვნული ნიშნით იყოფიან და ორი გუნდი დგება, რუსები და ლიბანელი არაბები. თამაშიც ხურდება და ბურთიც გაშმაგებული დაქრის ბადის თავზე. ლიბანელები უფრო ყოჩაღები ჩანან, დაწინაურდნენ, ხალისიანად თამაშობენ, თან სულ რაღაცას ოხუნჯობენ, ერთობიან, მაგრამ... რუსებს ეს თამაში თავისი გამოგონილი ჰგონიათ (როგორც ჰოკეი) და დამარცხება ეროვნულ შეურაცხყოფად მიაჩნიათ, ყოველი ბურთის გათამაშების მერე სახელდახელო თათბირს აწყობენ. „უკან მოსკოვია“ - ერთი ქართველი კაპიტანი გინდათ ბიჭებო, ასე მგონია, ვიღაცა დაიძახებს - „ზა როდინუ! ზა სტალინა!“ არაბებსაც გადაედოთ დაძაბულობა, რა დროს გართობაა, ყველ შეცდომაზე ერთმანეთს ეჯაჯღანებიან, ერთიც და ვინმე დაჰკივლებს - „ალაჰ აკბარ!“
ქართველები კი ლუდს სვამენ და ქალებზე ლაპარაკობენ.
- აუ ბიჭო, ნახე რა გოგოა!
- რომელი?
- აი ყვითელ „კუპალნიკში“, რო ცეკვავს, რა ტანი აქვს!
- ეგ რომ თეთრი იყოს!
- თან ექიმი და ქართული პოეზია რომ უყვარდეს, გალაქტიონი...
- ეგეთი ხომ იცი ვინ იყო?
- ჰოო, დიმიტრი იყო! გელოვანი...
- ისე, ამბობენ ყოველ მეხუთეს სპიდი აქვსო...
- ვინ გითხრა?
- ერთი ამას შეხედე, ცარიელი ძვალი და ტყავია, ნაღდად სპიდიანია...
- იცი როგორ უნდა შეატყო? ძალიან გაფითრებულები არიან...
- მოდი ამას ვკითხოთ! აბდულ! მოდი აქ, როგორ არის თქვენთან სპიდის საქმე?
- სპიდის? ჰო ბევრს ლაპარაკობენ, რეკლამები მინახავს, კონდომებსაც არიგებენ უფასოდ, მაგრამ მე არ ვიცნობ, არასოდეს შევხვედრივარ...
ფრენბურთი დროებით შეჩერდა, ერთი პარტია მოათავეს და ეტყობა სულს ითქვამენ. გაოფლიანებული და ქვიშაში ამოგანგლული რუსი „დოქტორა“ ჩვენსკენ მოდის, აბა მაგან იცის თუ იცის, ქირურგიც არის, პედიატრიც და გინეკოლოგიც - აქაურების რიგები უდგას საავადმყოფოში... სპიდის ამბებიც ეცოდინება.
- სპიდი? ხოო! სერიოზული პრობლემაა, საერთაშორისო მაშტაბის... უნდა ფრთხილად იყოთ, წესები დაიცავით და შემთხვევით სქესობრივ კავშირებს მოერიდეთ! სპიდის ძირითადი გადამტანები ჰომოსექსუალისტები და ნარკომანები არიან... ხვალ თუ ჩემთან სამსახურში მოხვალთ ოფიცილაურ სტატისტიკას ამოვწერ...
აუუუ! აბა ამასა ყავს ოფოფები!
- „სპასიბო“ დოქტორ! ლუდს დალევ?
მადლიერად აქიცინებს თავს, ცივი ლუდის ბოთლს მადიანად იყუდებს და ისევ ფრენბურთისაკენ ბრუნდება...
- ისე ჩვენი უკრაინელი ვიქტორა, მაგალითად, კონდომებს საერთოდ არ ხმარობს, ფატალისტია და თან თავისი თეორია აქვს!
- რაო!
- რაო და, სპიდი საერთოდ არ არსებობსო.
- ეგ როგორ?
- ხალხის შესაშინებელი პროპაგნდაა და მეტი არაფერიო.
- ვა!
- აბა თუ სპიდი არსებობს და სისხლით გადადის, კოღოები რატომ არ ავრცელებენო, მთელი აფრიკა დახოცილი უნდა იყოსო!
- ვაა!
- ისე, მართლა!
- რა იყო ბიჭებო, ხომ არ დათვერით?
- სპიდი თუ არ გინდა, ყველაზე ნაღდია ვინმე დეპუტატი დაითრიო...
- დეპუტატი რა შუაშია?!
- გაძლიერებული იმუნიტეტი აქვთ...
- თქვენი არ ვიცი და მე აქ ერთი თეთრი გოგო გავიცანი, მგონი ფინელია, „ენჯეოშნიკია“, ეხლა უნდა მოვიდეს, ოიტა ქვია...
შემოასვლელთან თეთრი ჯიპი გაჩერდა და გოგო გადმოვიდა. თეთრია, ოქროსფერი თმებით, წითელ საცურაო კოსტუმში და დიდი ნაჭრის ჩანთით... მოდელივით მოაბიჯებს ქვიშაში და ხელს გვიქნევს. გვიახლოვდება და რაღაც უსაშველოდ დიდდება... სიმაღლე - 1 მ. 95 სმ., ბანჯგვლიანი ფეხის ზომა 44, კუნთები და მოყვანილობა - შტანგისტის, თვალები - წყლისფერი და ელამი (ამბობენ სილამაზეაო)... ეტყობა ხასიათი აქვს კარგი! სანდომიანი ზვიგენივით გვიღიმის და გვესალმება.
- ჰაი, ბოის!
- გამარჯობა ოიტა...
- აბა თქვენ რა გინდათ! ამ დასაკარგავში ვის გამოუშვებდნენ?
რიტმული მუსიკა...
რუსები და ლიბანელები სამკვდრო სასიცოცხლოდ შეებნენ ერთმანეთს...
ქართველები სვამენ...
ოიტა მკლავურით მიაპობს ტალღებს...
ზანგები ცეკვავენ...
მზე ჩადის...
ოკეანე არ ღელავს...
გასასვლელთან მათხოვრები იცდიან...
* * *
ორშაბათ დილას ძლივს ავითრიეთ წელი. დღეს საღამოს გეოლოგები ველზე უნდა გაემგზავრონ და დღის პირველ ნახევარში მომზადება უნდა მოვასწროთ. სამნი სახლში ფუსფუსებენ და რაც საჭიროა ამზადებენ, ორნი საყიდლებზე წავედით წალაქში...
კონსერვები ლიბანელების სუპერმაკეტშია, ეთჯერადი სუპებიც... ფანარი და ელემენტები... გაზის პატარა ბალონები... ერთი ზურგჩანთა დაგვეხა წინა ჯერზე, საყიდელია...
დავიბრიდეთ პაპანაქებაში სიარულით... ჰოო, წყალია საყიდელი დიდ ბალონებში...
კარავში დასაფენად პალმის ფოთლებისაგან დაწნული აქაური ჭილოფებია კარგი. ნესტსაც იჭერს, ცხელიც არ არის...
- იცი სად იქნება? დიდი ბაზრობა რომაა, ორსართულიანი, გადახურული, აქაური ნაკეთობები, სუვენირები და რამე-რუმეები რომ იყიდება...
- წავიდეთ...
ამ ბაზრობაზე მართლა ყველაფერია, აქაური ხელსაწყოები, ხელეჩოები და მაჩეტეები, ტამტამები, საჩხაკუნოები, ხის ქსილოფონები, საყვირები, აფრიკული ტანსაცმელი, მოქარგული ბალახონები და განიერი შარვლები, ქუდები, მძივები, ეშვები, კბილები, ხისგან გამოთლილი სხვადასხვა ცხოველები და ეს ყველაფერი საოცარი ხმოვანი გაფორმების ფონზე - გადაძახილი, ჯაჯღანი, სიმღერა, ტამტამების რიტმი და რასაკვირველია სიცხე - როცა ჰაერი ლივლივებს...
უკვე ახლოა, ბაზრობა გადახურულია და შიგ მაინც არის ჩრდილი... მივლასლადით და ბაზრობის შესასვლელ უშველებელ თაღში შევალაჯეთ...
* * *
ფრიტაუნის განთქმული მოკამათეები აიშა და ზუბეიდა ბავშვობიდან არიან შეზრდილები, ერთმანეთის გატანა იციან, ბაზრობაზეც ერთად მოვიდნენ და საუკეთესო ადგილებიც ბრძოლით და ორ ხმაში ჯაჯღანით მოიპოვეს. კამათი აქაური ეროვნული სპორტია, ინდივიდუალურიც არის, გუნდურიც და მასიურიც. ხშირად უსაგნო, უბოროტო და გასართობი, მაგრამ ხანდახარ, თუ გახურდა, ხელჩართულშიც გადადის... ბაზრობაზე უკეთეს ასპარეზს კი აბა სად მონახავ.
აიშა პატარა, კაფანდარა ქალია, სწრაფია და ენამოსწრებული, ისეთს გიპასუხებს ნახევარი ქალაქის სამასხროს გაგხდის... ზუბეიდა დიდია და ფაშფაშა, ზანტია, კამათშიც ნელ-ნელა და ზარმაცად შედის, მაგრამ ქანი თუ აიღო და ხმას აუწია, რას ამბობს იმის გაგებას აზრი აღარა აქვს, ყურებზე ხელები უნდა დაიფარო და უკანმოუხედავად გაიქცე. მაინც თუ გაჭირდა, ისეთი ალიყული იცის... იმ დღეს თავის ბიძაშვილ პოლიციელს, რომ შემოვიდა და ვაჭარ ქალებს აწიოკებდა, ისე შემოსცხო, საწყალს სათითაოდ დასცვივდა ჩინ-მენდლები, ჭრელი თასმები და ოქროსფერი ღილები. მთელი ბაზრობა უგროვებდა. ის კი მიწაზე იჯდა და ცრემლებს ყლაპავდა...
გუშინ საინტერესო დღე იყო, დილიდან ნჯო-შნიკები მოვიდნენ და ლამაზ ფერად ფურცლებს არიგებდნენ - „რა არის შიდსი? როგორ დავიცვათ თავი?“ ჰოდა ასე ოფიციალურად დასმული კითხვის უპასუხოდ დატოვება როგორ იქნებოდა! ერთმა თავისი თქვა, მეორემ ეგრე არაო და გახურდა!!! ისიც დაემატა, გაეროს დელეგაცია მოვიდა სუვენირების საყიდლად, მაგრამ ვის ეცალა, ჯერ მაყურებლებად იდგნენ, მერე მოხალისე თარჯიმნებს მოუხმეს, მერე აზრი გამოთქვეს, მერე მათი აზრებიც გაიყო, აქეთ იქეთ გუნდებში გადანაწილდნენ და ეროვნული კამათი ინტერნაციონალურ შერკინებაში გადაიზარდა. მართლა დიდი პრობლემა ყოფილა სპიდი!
დღევანდელი დილა კი უხალისოდ დაიწყო, ყველა გრძნობს, რომ გუშინ გამარჯვებული არ გამოვლინდა და დაუკმაყოფულებლობის გრძნობა სტანჯავთ. აიშა ყველაზე ადრე მოვიდა, მოუთმენლად ელოდებოდა ზუბეიდას, ის კი არა ჩანდა. როგორც იქნა შემოზანზარდა. ლოდინით გულგაწვრილებულმა აიშამ რაღაც მწარე უთხრა, ზუბეიდამ შემოუბღვირა... ეხლა უბრად დგანან, ერთმანეთს არ უყურებენ, არადა ენა ექავებათ... ამათი შემყურე სხვებიც გასუსულან, იტანჯებიან... არც ვაჭრობაა! არავინა ჩანს.
ბაზრობის მთავარ შემოსასვლელ თაღში ორი ჩრდილი დაილანდა. შემოვიდნენ. თეთრები არიან, კაცები, შორტებში, ერთნაირი პანამებით. ერთი აყლაყუდაა, ფარგალივით მოაბიჯებს, მეორე კუპატივითაა, დიდი ცხვირსახოცით ოფლს იწმენდს და ხვნეშის. უცნაურ ენაზე ლაპარაკობენ.
- აუ ბიჭო რა ცხელა!
- ვერაფერს ვერა ვხედავ! მზიდან - ჩრდილში!
ერთი წამით ყველა გაირინდა. პირველი კლიენტები! ყველას აიშამ დაასწრო.
- ამათ უყურეთ ქალებო! ორი სპიდი მოვიდა!
* * *
სახლში გვიან დავბრუნდით, ჩვენს ღამის დარაჯს პოლიციელ მომოს ამჯერად არაფერი არ მოუმოქმედებია, რადგან... მშვიდად ეძინა.
ქ.ფრიტაუნი.
თორნიკე ბერიშვილი
7. მარაუტ!
ვაჟკაცსა გული რკინისა,
აბჯარი თუნდაც ხისაო...
დიდი ხნის წინათ, თეთრი ადამიანების გამოჩენამდე ბევრად უფრო ადრე, აფრიკის თვალუწვდენელ სივრცეებზე მოქიშპე ტომები ცხოვრობდნენ. რამდენიმე ძლიერი პირველყოფილი იმპერია ჩამოყალიბდა. გავლენისა და ბატონობისათვის სასტიკი ბრძოლა გაიმართა. ომობდნენ და დავობდნენ ტერიტორიისთვის, საკვებისათვის, სანდირო ადგილებისათვის, საძოვრებისათვის. ძლიერები ჩაგრავდნენ სუსტებს, სუსტები ხან ერთს მიეტმასნებოდნენ და ხან მეორეს. საქონლის გარეკვა, ადამიანების დატყვევება და დამონება ჩვეულებრივი პოლიტიკური ცხოვრების ნაწილი იყო. ძალა აღმართს ხნავდა.
ამ დიდი ორომტრიალის და ვნებათაღელვის შუაგულში მოექცა მარაუტების პატარა ტომი. მარაუტები არ გამოირჩეოდნენ არც რაოდენობით, არც ტერიტორიის სიდიდით, არც განსაკუთრებული სიძლიერით ან სიმდიდრით. მაგრამ ყველამ იცოდა მათი სამართლისმოყვარეობა, გაუტეხლობა და სიკეთე.
მარაუტი არასოდეს არ იტყოდა ტყუილს, არავის არასოდეს არ დაჩაგრავდა მაგრამ თითონაც არ დაიჩაგრავდა თავს. მარაუტს ცოცხალს ვერ დაატყვევებდი და თუ მომხვდური იმძლავრებდა იგი აუცილებლად თავს შეაკლავდა და ვისაც შეძლებდა თან გაიყოლებდა.
ყველამ, ძლევამოსილმა მეომარმა, მოხუცმა თუ ახალგაზრდამ, ქალმა და ბავშმა იცოდა, რომ თუ ბედი ინებებდა უნდა მოეხადა თავისი ვალი და სიცოცხლე გაეწირა, არავის არ უნდა ეფიქრა რომ შეიძლება მარაუტი შეაშინო, მოისყიდო ან დაჩაგრო, რადგან ეს იყო ის ერთადერთი ძალა, რომელიც დანარჩენი ტომის წევრებს გადაარჩენდა.
ნელ-ნელა შეიქმნა ლეგენდა. მართალს მოგონილი დაემატა, ნანახს მონაყოლი და მთელმა დასავლეთმა აფრიკამ დაიჯერა რომ მარაუტები განსაკუთრებული, ხვთით მოვლენილი ხალხია. მათი ხელის ხლება და წყენინება არ შეიძლება.
თუ ვინმე უცოდინრობით ან შემთხვევით რამეს დაუშავებდა მარაუტს, თავისიანებივე გაკოჭავდნენ და მიართმევდნენ ხოლმე მარაუტებს. ისინი კი თავის სამართალს იქმოდნენ, ყოველთვის აწონილს და შეძლებისდაგვარად ლმობიერს. მარაუტები არასოდეს არავის არ ერჩოდნენ. თუ სიკეთე შესაძლებელი იყო არასოდეს უკან არ იხევდნენ. ბოლო ლუკმას გაგიყოფდნენ.
მარაუტების პატარა ქვეყანას გაუჩნდა ფუნქცია. განმსჯელის, მომრიგებელის, შუამავლის...მათთან მირბოდნენ სამართლისათვის, მათ სთხოვდნენ შუამავლობას, მათთან იმალებოდა და აფარებდა თავს დამარცხებული. მათ ტერიტორიაზე ხვდებოდნენ ერთმანეთს უდიდესი მოქიშპე იმპერიების ლიდერები მოსარიგებლად.
წარმოიდგინეთ რამდენი შრომა, თავისივე შექმნილი წესების ერთგულება, თავგანწირვა, სიცოცხლე და მსხვერპლი დასჭირდა ამ უცნაური, საპატივსაცემო და გამორჩეული მდგომარეობის მიღწევას.
ეს იყო დიდი ხნის წინ. მას მერე ბევრმა წყალმა ჩაიარა. მარაუტები სადღაც გაქრნენ. დღესაც სამაგალითოდ არის მათი სახელი და ვინმეს შექება თუ უნდათ, იტყვიან ხოლმე -”მარაუტ!”, მაგრამ იმასაც დააყოლებენ, ბოლომდე ნამდვილ მარაუტს ვეღარსად ვერ ნახავო...
ამ ამბების მოსმენამ და აფრიკულმა ხვატმა მომთენთა და ფიქრებში წამიღო.
რამდენჯერ მინატრია, ალბათ უმრავლესობა თქვენგანის დარად, მომცემოდა რაიმე ჯადო-ძალა, რათა გადავრჩენილიყავით საბედისწერო განსაცდელებს, როდესაც უსუსურობის და გარდაუვალობის განცდა ფარავს ყველაფერს. 9 აპრილს, გაგრის დაკარგვისას, სოხუმიდან გაძევებისას, 2008 წლის აგვისტოში...
ძველი სპარტელებისათვის მეომრის გაქცევა და მტრისათვის ზურგის ჩვენება სამარცხვინო იყო. ასეთებს ”ტრესანტეს” - აკანკალებულს ეძახდნენ. მთელი დარჩენილი ცხოვრება ამ სახელით, სირცხვილში უნდა გაეტარებინა. ჯერ-ჯერობით მთელი ჩვენი ქვეყანა ასეთ აცახცახებულ მდგომარეობაშია. უნდა ვიძალოთ, ეს ტრემორი და ვიბრაცია დავძლიოთ, გვეყოფა...
საქართველო უნდა გამოერკვეს. თანამედროვე მსოფლიო ერთი დიდი სივრცე ხდება. ინფომაციიის გადაცემის, გადაადგილების და სხვა ტექნოლოგიების განვითარებას მოაქვს ამ პატარა დედამიწის ერთიან სივრცედ აღქმა. ყოველდღიურად ისე ვცხოვრობთ თითქოს პარაგვაიდან, ირანიდან თუ ავსტრალიიდან მოსული ამბები მეზობელი ორღობიდან გადმოგვძახესო.
ჩვენ უნდა შევინარჩუნოთ თვითმყოფადობა და ამავე დროს სასარგებლო და სასურველი ვიყოთ დანარჩენებისათვის. ამიტომ უნდა ვიფიქროთ ამ დიდ სოფელში ჩვენი ოჯახი და უბანი რას გააკეთებს, რა სახელი ექნება.
სოფელში ყოველთვის არის ყოჩი, რომელიც გამოირჩევა ძალით, არის მშრომელი და მუყაითი, არის სოფლის სულელი და არის სოფლის ბოზი, არის უქნარა და არის ბრძენი... ჩვენთვის აუცილებელია მართალი და ალალი კაცის სახელი გვქონდეს, ეს კი მხოლოდ ერთ შემთხვევაშია შესაძლებელი - მართლაც ასეთი უნდა იყო.
ისეთი სახელი უნდა გქონდეს რომ ვინმე ხეპრე თუ რამეს გაგიბედავს მთელი სოფელი დადგება შენს მხარეს და მას გაამტყუნებს იმიტომ კი არა რომ ძალიან სამართლიანია, ან დიდად უყვარხარ, არამედ იმიტომ რომ შენნაირი მართალი კაცი თუ დაიჩაგრა და სოფელმა არაფერი იღონა, სოფელი დაინგრევა...
გაიხსენეთ 2008 წლის აგვისტოში როგორ გამალებით ეძებდნენ ევროპელები რაიმე მიზეზს რომ არ დაგვხმარებოდნენ... ჩვენ კი ასეთი მიზეზები რამდენიც გინდა იმდენი მივეცით. ეს პროცესი ეხლაც წარმატებით გრძელდება.
”ფეისბუკში”, ქართველები ”პირწიგნაკს” რომ ეძახიან, წავიკითხე ერთი ჩეჩენი კაცის წერილი, რომელიც ასე იწყება, - ”დედა საქართველოვ, ქართლის დედავ გეძახით, ნუ დაივიწყებ შენს შვილებს...”
ჩვენი საცხოვრებელი ადგილი თავად გვკარნახობს ჩვენთვის ბუნებრივ საქმიანობას, თუნდაც მისიას. კავკასია ჩვენი საპატრონოა, ჩვენი საჭირისუფლოა. ჩვენ არ შეგვიძლია ძალით მოუგოთ ვინმეს და ქართული ტანკები დავაყენოთ კავკასიის პერიმეტრზე. არც არის საჭირო. უბრალოდ ყველამ უნდა იცოდეს რომ აქ, საქართველოში ფიქრობენ, დარდობენ კავკასიაზე და აქაურ ხალხებზე, აქ იციან რა არის უკეთესი, აქ ქომაგობენ ყველას, აქ იპოვიან თავშესაფარს და თანაგრნობას... ვუქომაგოთ დაღესტნელს, ჩეჩენს, ინგუშს... რაც მთავარია აფხაზსა და ოსს... შეიძლება მათ არ უნდათ ეხლა ჩვენი მოსმენა და გაგონება. მაშ, ვუქომაგოთ ჩუმად, თავზე მოუხვევლად, რეალურად... მადლობის მოლოდინის გარეშე. აფხაზმა უნდა იცოდეს, რომ თუკი ჩეჩენის მსგავსად რუსისაგან გაქცევა მოუწევს, ყველა წინაპირობის მიუხედავად ყველაზე მეტად საქართველო შეიფარებს და უჭირისუფლებს... აქეთ კი უმძიმესი ფუნქციაა, შევარიგოთ აზერბაიჯანელი და სომეხი... უძნელესია, მაგრამ მყარად უნდა დავდგეთ ჩვენს მრწამსზე. ორივემ უნდა იცოდეს რომ საქართველოში ყველა მათ საქციელს ობიექტურად აფასებენ და აქ, თბილისში, არის საუკეთესო ადგილი თუკი მათ რეალურად მორიგება უნდათ. მეტსაც ვიტყვი (ალბათ ბევრი პირჯვარს გადაიწერს, ფუი ეშმაკსო!), თუ საჭირო გახდა ჩვენ უნდა დავეხმაროთ აფხაზებს რეალური დამოუკიდებლობის მოპოვებაში.
გაგიკვირდებათ რამდენად მოულოდნელად და სწრაფად შეიცვლება განწყობა ჩვენს მიმართ, რანაირად ჯადოსავით გაჩნდება ნაყოფიერი ნიადაგი მომდევნო ურთიერთობებისათვის, მაგრამ საკმარისია ერთხელ წაგვცდეს და ხელები მოვიფშვნიტოდ რა მაგრები და ეშმაკები ვართო, ყველაფერი წყალში ჩაიყრება.
იმისათვის რომ ეს ფუნქცია ვიტვირთოთ და ესე დაგვინახონ გარედან, შიგნით უნდა დავალაგოთ და უამრავი ნაგავი მოვიცილოთ.
გრძელი გზაა, და მით უფრო საშურია პირველი ნაბიჯის გაკეთება. პირველი ნაბიჯი კი -
დიდი სარკე ჩამოვკიდოთ და შიგ კარგად დავთვალიეროდ საკუთარი თავი... სხვას არა, ჯერ ჩვენს თავს ვუთხრად სიმართლე... განა ჩვენ მართლები ვართ სხვებთან ან ერთმანეთთან?
როგორ გახდა შესაძლებელი 2008 წლის აგვისტო? განა ასეთი რამ შესაძლებელი იყო ვარდების რევოლუციის შემდეგ, როდესაც იყო ერთიანობა, სამართლიანობის ილუზია და ყველას, შინაურსაც და გარეულსაც ეგონა რომ გზა გაიხსნა და ეს ღირსეული ხალხი სულ წინ ივლისო.
როგორ მოხდა ჩვენი დასუსტება? მეთოდურად და ნაბიჯ-ნაბიჯ, მტრის გასახარად, ჩვენს მოყვარეს და მოსარჩლეს შეექმნა აზრი, რომ ეს ქვეყანა და ეს ხალხი არ ღირს თავის შეწუხებად, არც ისე მართალნი და კეთილნი არიან რომ მათი დაჩაგვრის გამო რამე დაშავდეს ან პასუხი მოგვეთხოვოსო. ამას ხელი შეუწყო მთავრობამ თავის მხრივ, რომელიც დააბრმავა ძალაუფლებამ და სიხარბემ და ოპოზიციამ, რომელმაც ვერ იპოვა არგუმენტი, მეთოდი და ისტერიკა მოაწყო, ბოლოს კი ერთმა ნაწილმა სულ დააგვირგვინა - საჩივლელად და შველის სათხოვნად რუსეთში გაიქცა!
იმ დალოცვილ დიდ სარკეში თუ კარგად ჩავიხედავთ ძალიან ბევრ ისეთ შეცდომას დავინახავთ, რომლებმაც დღევანდელ მდგომარეობამდე მიგვიყვანა. ხოლო იმისათვის რომ სხვამ დაგვიჯეროს და გვენდოს ჩვენ ჩვენი სათქმელი აუცილებლად უნდა ვთქვათ.
მოდი ვაღიაროთ პარლამენტის დოკუმენტის დონეზე მაინც რომ საქართველოს სახელმწიფოებრიობის მიმართ:
- ტრაგიკული, საბედისწერო შეცდომა იყო თბილისის ომი და მაშინდელი მთავრობის ძალადობით ჩამოგდება.
- გამოუსწორებელი შეცდომა და დანაშაული იყო აფხაზეთის ტერიტორიაზე სამხედრო ძალით შესვლა და იქ საომარი მოქმედებების გაჩაღება.
- შეცდომა და დანაშაული იყო ცხინვალის რეგიონში სამხედრო მოქმედებები და ძალადობის პროვოცირება.
- სავალალო შეცდომა იყო 2008 წელს პროვოკაციაზე წამოგება და მცდელობა ისევ ძალის გამოყენებით გადაგვეჭრა პრობლემები...
და ალბათ კიდევ მრავალი დიდი თუ პატარა შეცდომა და დანაშაული, რომელთა სია აუცილებლად გასაკეთებელია, საჯაროდ გამოსაცხადებელია და ბოდიშიც მოსახდელია...
ის ხალხი კი რომლების რამენაირად მონაწილეობდნენ ამ შეცდომების დაშვებაში აღარ უნდა იყვნენ არც მთავრობაში და არც ოპოზიციაში. გამოცდილებით ვიცით, შეცდომადაშვებული და ნაპატიები პოლიტიკოსი სიკეთემდე ვერ მიგვიყვანს...
ამას წინათ ერთ სოფელში გადავაწყდი ძალიან ხნიერ აფრიკელ მათუსალას და იმისგან გავიგე გადმოცემით მოღწეული მარაუტების გაქრობის საიდუმლო. თურმე ძალიან დიდი ხნის წინათ მარაუტები აიყარნენ, დატოვეს თავისი სამყოფელი და გადაიხვეწნენ. ამბობებ სადღაც შორეულ კავკასიას მიაღწიეს, იქ დასახლდნენ, ნირი და ფერი იცვალეს და .... გადაგვარდნენ.
* * *
ჩვენი კარ-მიდამოს ღამის დარაჯმა, პოლიციელმა მომომ გუშინ პატარა ქურდბაცაცა დაიჭირა. ბაცაცა ჩვენი მანქანის სანათურის მოპარვას ცდილობდა. მომომ ერთი წაარტყა ყურის ძირში და ქეჩოთი მიუთრია დედამისს...
- მომო, პოლიციას რატომ არ ჩააბარე?
- ცოდოა სერ! დაიღუპება ბიჭი... - სევდიანად შემომხედა - მაგრამ თქვენ თუ ეგრე გინდათ?
- არა, მომო, არა...
თორნიკე ბერიშვილი
ქ. ფრიტაუნი
2010 წლის 28 აპრილი,
8. თავისუფლება
ის ლიბერალი,
ბურთივით მრგვალი...
პირდაპირ უნდა გაჯახოთ, ჩემთვის თავისუფლება მეტრაკეობას არ ნიშნავს! რა ორიგინალური აზრია არა?! ვისთვისაც პირიქით არის - მისი პრობლემაა!
ხედავთ რა თემაზე ავლაპარაკდი?! წინა კვირას სულ აფრიკაზე ვყვებოდი! ასეც მინდოდა გაგრძელება, მეგობრებმაც მომწერეს - ”თორნიკ, მეტი აფრიკა! გვაინტერესებსო!”. მაგრამ ეს მეორე კვირაა გადაირია თბილისი! დაივიწყა ყველა დიდი თუ პატარა პრობლემა, არჩევნები, ქალაქის თავი... ყველაფერი და ჩაიძირა ორთოდოქსულ-მამათმავლურ უნიჭო, პროვინციულ, შუასაუკუნოებრივ გარჩევებში. ეს ზვავი აგორდა, აგორდა, აქ აფრიკაშიც მომაგნო და მეც წამლეკა...
დასავლეთ აფრიკაში, ფრიტაუნში - თავისუფალ ქალაქში განსაკუთრებული ფასი აქვს თავისუფლებას და ღირსებას. ამ რამდენიმე კვირის წინ დავწერე და კიდევ შეგახსენებთ: ”ფრიტაუნს 1792 წელს ჩაუყარა საფუძველი ტრანსატლანტიკურმა სავაჭრო კომპანიამ, როგორც განთავისუფლებული მონების საცხოვრებელს. მთელს მსოფლიოდან ჩამოჰყავდათ მონად ნამყოფი აფრიკელები, ურიგებდნენ მიწის ნაკვეთებს და აქ ასახლებდნენ. ასე ჩამოყალიბდა სიერა ლეონეს დანარჩენი ტომებისაგან სრულიად განსხვავებული ახალი თემი, კრიო და მათი სამყოფელი - ქვეყნის მომავალი დედაქალაქი - ფრიტაუნი.”
ერთხელ მაინც უნდა გაიგონოთ, როგორი გამოთქმით და გრძნობით ამბობენ აქაურები - ”Liberty!!!“. ეტყობა გენეტიკას ჯერ კიდევ ახსოვს შოლტის შხუილი და გემბანზე მორახუნე ბორკილები. უნდა დაინახოთ როგორი მგრძნობიარეები არიან ურთიერთობაში, თეთრ კაცთან განსაკუთრებით, სულ მზაობაში დაიცვან თავისი ღირსება და თავმოყვარეობა და როგორი მადლიერები და ერთგულები ხდებიან თუკი შენგან ადამიანურ და მეგობრულ მიდგომას დაინახავენ...
მაგრამ განა ჩვენ ქართველებს აღარ გვახსოვს რუსის ჩექმა! სულ ახლახან არ იყო 9 აპრილს ტანკებით გასრესილი რუსთაველის გამზირი, ეხლა არ შეგვახსენეს თავი ბომბემით... და განა სადმე შორს წავიდა ერთმორწმუნე, ჭეშმარიტად მართლმადიდებელი რუსეთი?! ეტყობა მონობას თავისი სიტკბო აქვს... კარგად გვიხმარეს და ჯერაც გვენატრებიან...
Liberty - თავისუფლებაა, ლიბერალი - თავისუფლების მოყვარული! საქართველოს მთელი ისტორია თავისუფლებისათვის ბრძოლაა, საკუთარი თვითმყოფადობის გადარჩენისათვის თავგანწირვაა. ხომ არ ვმარცხდებით?
”ჩვენი თავი ჩვენადვე გვეყუდნესო...” აღარ გახსოვთ მოხევე? აღარ გახსოვთ ამ სტროფების ავტორი, საქართველოს უპირველესი ლიბერალი ილია ჭავჭავაძე?
რა არ დამართეს ილიას, რა არ მოუგონეს ჯერ სიცოცხლეში, მერე მუხანათური მკვლელობის შემდეგ. როგორ აღარ ათრიეს, ყველა ძაღლი და კატა მისი სახელით გამოდის და ჭეშმარიტებას ამტკიცებს. მერე ეკლესიამ მიითვისა და წმინდანად შერაცხეს... ეხლა კი რაღაც საოცარი ”ილიაუნიო”. ვერაფერი დააკლეს! ჩემთვის ილია ჭავჭავაძე არის ვიდრე გიორგიევსკის ტრაქტატიდან დღემდე საქართველოსათვის მზრუნველი ყველაზე სახელმწიფოებრივად მოაზროვნე მოღვაწე. საქართველოს ჭირისუფალი, მისი თანამდევი უკვდავი სული... და ლიბერალი.
გრიგოლ ორბელიანიც კი ამბობს ბურთივით მრგვალი ლიბერალიო... ხომ არ უთქვამს ლიბერალ-ოღრაშიო?!
წარმოიდგინეთ ვინმეს ილიასთვის რომ ეკადრებინა - შე ლიბერალ პედერასტოო!!!
მაგრამ ისიც ვერ წარმომიდგენია გაზეთ ”ივერიის” რედაქციაში ლიტერატურულ საღამოზე ეკო დეისაძის პორნოგრაფიული ბოდვა წაეკითხოთ და მერე სერიოზულად გაერჩიოთ.
ყველა თემს, ყველა საზოგადოებას ყავს თავისი კარგიც და ცუდიც, ნიჭიერიც და უნიჭოც, დალაგებულიც და უკუღმართიც, მაგრამ მხოლოდ თითონ საზოგადოება არის ყოველთვის თავი და თავი მიზეზი იმისა თუ საით გადაიხრება. ზოგ ჯანმრთელ და ობიექტურად განმსჯელ საზოგადოებაში ყოველდღე ხდება უხამსობაც, უსამართლობა და ძალადობაც, მაგრამ ადექვატური რეაქციის შემთხვევაში ადვილად აილაგმება და რასკავირველია კოსმოსურ მაშტაბებს ვერ აღწევს. აი თუკი საზოგადოება არის დაავადებული, უსაქმური და არაობიექტური, ან საერთოდ ჩანასახობრივ მდგომარეობას ვერ გასცდენია... მაშინ არის საშიში. ეხლა მიდის კონსპიროლოგიური გარჩევები, ვინ დგას ამის უკან, ეს აწყობს ხელისუფლებას, რუსეთის ხელია, პროვოკაციაა. თქვე ოჯახაშენებულებო მერამდენედ უნდა წამოვეგოთ უმარტივეს ანკესებს და გავეკვეტოთ უპრიმიტიულეს პროვინციულ ხაფანგებში.
ერთ მხარეს პოპულარობას და სკანდალს მოწყურებული არც თუ ჯანმრთელი ყმაწვილი და მეორე მხარეს მძვინვარე ძალად მორწმუნეეები. რატომ უნდა ჩავერიოთ მათ სადო-მაზო თამაშებში. ბიჭმა სწორედ ის მიიღო რაც უნდოდა, გააღიზიანა საზოგადოება, მიიქცია ყურადღება და ეხლა კაიფშია... მეორ მხრიდან კი მეთოდურად მიდის რელიგიას და რწმენას ამოფარებული ძალაუფლებისათვის, საზოგადოების დატყვევებისათვის გაშმაგებული ბრძოლა.
პოლიტიკოსები და ქვეყნის ბედზე ვითომ მოფიქრალები კი ჭეშმარიტებას მერამდენედ ღალატობენ და მხოლოდ იმას დარდობენ მომენტი როგორ გამოიყენონ, ”ელექტორატი” არ დაკარგონ.... მოკლედ საკუთარი ტყავი გადაარჩინონ და სარგებელიც ნახონ. სპეკულიანტები!!!
განა თითონ საზოგადოებამ მეთოდურად არ შექმნა სიტუაცია, როდესაც წვრილმანსა თუ მსხვილმანს გაუნათლებელ მოძღვრებს ეკითხებოდნენ. განა ტრადიციად არ იქცა ყველა საქმის, გამოფენის, ბიზნესის, პოლიტიკური შეკრების თუ სპორტული შეჯიბრის უაზრობამდე მისული კურთხევის რიტუალი?!
განა ხელისუფლებაც და ოპოზიციაც თავის სასარგებლოდ არ ცდილობდნენ ეკლესიის და რელიგიის გამოყენებას. როგორ იყო სტადიონიდან საპატრიარქოში რო წავიდნენ, მიტინგების ამბავი პატრიარქს ვკითხოთო?!
აი შედეგიც.
ეს არის უგუნურების, უწიგნურობის, გაუნათლებლობის და უკიდურესი პროვინციალიზმის შედეგი. როდესაც ოპოზიციამ საკნები დადგა რუსთაველზე, ჯობდა ეს საკნები დოჩანაშვილისეულ კარცერ-ლუქსებად გადაეკეთებინად და იძულებით წიგნის კითხვა შემოეღოთ.
ანაზდად, სახელდახელოდ, მოუმზადებლად მინდა ჩამოვთვალო სახელები.
არაფერს ვამბობ ბუმბერაზებზე, შოთა რუსთაველზე და ვაჟა ფშაველაზე, უფრო ახლო წარსული გავიხსენოთ:
ზაქარია ფალიაშვილი
დიმიტრი უზნაძე
ივანე ბერიტაშვილი
დავით კაკაბაძე
ევგენი მიქელაძე
მიხეილ ჯავახიშვილი
ჯორჯ ბალანჩინი
შალვა ნუცუბიძე
ვანო სარაჯიშვილი
პეტრე ოცხელი
კოტე მარჯანიშვილი
ლადო გუდიაშვილი
ტერენტი გრანელი
გრიგოლ რობაქიძე
ეს სია, შეგვიძლია გავაგრძელოთ და გავაგრძელოთ... გენიოსები, კაშკაშა ვარსკვლავები, ნიჭი, ნიჭი, ნიჭი...
რამდენი გემოვნება, ინტელექტი, ხალასი ენერგია მოდის ამ სახელებიდან, როგორი სიამაყის, სიმშვიდის და პერსპექტივის განცდაა. აბა ცადეთ, კიდევ გადაიკითხეთ, თქვენიც მიამატეთ. გრძნობთ?
ამ უზარმაზარი აისბერგის ნამსხვრევები დღესაც შეგვიძლია მოვნახოთ:
- პატარა კახელი ბიჭი - ბექა გოჩიაშვილი უკრავს ნიუ იორკში და მისი ჯადოსნური თითებიდან იბადება გასაოცარი მუსიკა;
- გია დვალი - მსოფლიოში აღიარებული ფიზიკოსია;
- ქეთი მელუა - მის ნანასავით მელოდიებს უსმენს მილიონობით ადამიანი;
- ჯონ-მალხაზ შალიკაშვილი - ამერიკის გამოჩენილ სარდლებს შორის, ვაშინგტონი, ლი, გრანტი, ეიზენჰაუერი, შვარცკოპფი, დაიმკვიდრა ღირსეული ადგილი;
- ოთარ იოსელიანი - ნებისმიერი კინოფესტივალისათვის პატივია მისი სტუმრობა;
- და სხვა, და სხვა, და სხვა....
აუცილებლად უნდა გადაიხვეწოს დღევანდელი ქართველი, რამე რომ გამოუვიდეს?
აი მისაბაძი მაგალითები, იქნებ ამ ხალხმა გადაგვძალოს, მათკენ წავიდეთ, მათსავით ვიფიქროთ. ნუ გავიხდით მოძღვრებად და ჭკუისდამრიგებლებად ნახევრადგანათლებულ ფანატიკოსებს, რომლებიც დოჩანაშვილის გმირივით ”ჩრდილში დიკენსით და აქა იქ ტოლსტოით” კმაყოფილდებიან.
მოდი ეხლა სხვა ვცადოთ.
...ეკო დეისაძე და მალხაზ გულაშვილი, ნინო ბურჟანაძე და ზურაბ ნოღაიდელი... აბა გულწრფელად მითხარით რა ასოცოციაები გიჩნდებათ და რასა გრძნობთ? ალბათ ”სასიამოვნო ჟრუანტელი” გივლით ტანში როცა ამ სახელებს ”ლოცვასავით” ჩურჩულებთ! არ დაგავიწყდეთ, ყოველ ღამე ძილის წინ გაიმეორეთ და რაც მთავარია ბავშვებს ასწავლეთ... ”ჩვენი დროის გმირები”.
მოდი ერთი პრანჭვა გრეხვას მოვრჩეთ და უბრალოდ სიმართლე ვთქვათ:
- ოპოზიციური პოლიტიკოსების მოსკოვში სირბილი - ღალატია. მათი სახელია - იუდა!
- ეკო დეისაძის ”ლიტერატურა” - უხამსი უნიჭობაა.
- ნამდვილ, ჭეშმარიტ, ერთადერთ მართლმადიდებელ მშობელთა კრებას, უკაცრავად, კავშირს, არანაირი კავშირი არა აქვს რწმენასთან, ქრისტიანობასთან, სიკეთესთან, კაცთმოყვარეობასთან. მათი საქციელი შუასაუკუნეობრივი სიბნელე, უწიგნურობა და ბარბაროსობაა...
- ქართული ეკლესიის მესვეურები ზუსტად ისე იქცევიან როგორც ფუნდამენტალისტი მუსულმანი მოლები. არათუ არ გმობენ ძალადაობას, ჩუმჩუმად (მგონი უკვე აშკარად) აქეზებენ მას და განსაკუთრებით ლოყებღაჟღაჟა და ჯანღონით სავსენი კი თითონაც მონდომებით იქნევენ მუშტებს - ნამდვილი ”სულიერი მამები”!
- ჩვენი ფსევდოსაზოგადოება კი დაბეჩავებული და დათითოებული, ქოთქოთებს და ვირტუალურად პირწიგნაკში (ფეისბუკში) ამყარებს სამართლიანობას...
ვიღაც ვიღაცეებს ეტყობა ეშინიათ თავისუფლების, ვაითუ მოწოლილ სურვილებს ვერ გაუძლოთ და ემანდ რამე უკუღმართობა არ მოგვივდესო...
წინ კი მერის არჩევნებია!
ქართველო დეგენერატებო (ჩემი ჩათვლით!!!) აზზე მოდით!!!
* * *
ამას წინათ გავიგე რომ ჩვენი ფრიტაუნის კარ-მიდამოს ღამის დარაჯი, პოლიციელი მომო მაგარი გოლფისტიაო. ახალგაზრდობაში თურმე სიერა ლეონეს გუნდის წევრი ყოფილა და საერთაშორისო მატჩებში მონაწილეობა. ინტერნეტ-ფეისბუკ ბრძოლებისაგან გატანჯული ჰაერის ჩასასუნთქად ეზოში გავედი.
- მომო!
- სერ!
- ხვალ წამომყევი, გოლფის თამაში მასწავლე.
- დიახ სერ!
- ლიბერალ-მეტრაკეების თამაში ყოფილა არა?
- რა თქვით სერ? - გაკვირვებისგან თვალები დაქაჩა.
- არა, არაფერი. ხომ მასწავლი ყვანჯის ქნევას?
- დიახ, სიამოვნებით სერ!
ქ.ფრიტაუნი
2010 წლის 12 მაისი
თორნიკე ბერიშვილი
9. მასკიტა
(სიერა ლეონეს უახლესი ისტორიიდან)
1991 წლიდან მოყოლებული სიერა ლეონე გააპარტახა ათწლიანმა სამოქალაქო ომმა. აყვავებული, ინგლისელების მიერ აშენებული და სამოციან წლებში ახალი დამოუკიდებელი ქვეყნისათვის გადაცემული ინფრასტრუქტურა ერთიანად გაცამტვერდა და დაიქცა. ისე გასწორდა მიწასთან, თითქოს არც პორტუგალიელები მოსულიყვნენ საუკუნეების წინ, არც ბრიტანეთის იმპერიის სახსენებელი ყოფილიყოს არასოდეს. თითქოს არც ეარსებოს ”დასავლეთ აფრიკის ათენად” წოდებულ ფრიტაუნს თავისი გამოჩენილი ”ფორაბეი კოლეჯით” და სამაგალითო სასწავლებლებით. ყველაფერი ერთბაშად პირველყოფილ და მახინჯ ფორმებს დაუბრუნდა.
ამ უბედურების ერთ-ერთი სულისჩამდგმელი იყო გენერალი ”მასკიტა”. 1991 წელს სწორედ მასკიტა შემოუძღვა ლიბერიიდან სიერა ლეონეში RUF - ის (გართიანებული რევოლუციური ფრონტის) რაზმებს. შემოუძღვა და ენით აუწერელი უბედურება დაატრიალა.
ლიბერიის ყოფილი ვიცე პრეზიდენტის მოზეს ბლას დაკითხვიდან ჰააგის სასამართლოში:
კითხვა: - ... დავაზუსტოთ, ეს პრეზიდენტ ტეილორთან შეხვედრის შემდეგ მოხდა?
პასუხი: - დიახ. ეს იყო შეხვედრის შემდეგ, სწორედ ამ დროს დაბრუნდა სემ ბოკარი (მასკიტა) ლიბერიაში
.... ბოლოს ვნახე ჩემს სახლში ქალაქგარეთ ფერმაზე. მე იქ წავედი დასასვენებლად. საღამოს ჩამოიარა დიდმა კოლონამ. ასზე მეტი მანქანა იყო. შეიარაღებული სამხედროები. კოლონა გაჩერდა. შემოვიდნენ ბენჯამინი (პრეზიდენტის პირადი დავალებების შემსრულებელი) ცოლთან ერთად, ბოკარი ცოლთან და კიდევ რამდენიმე ქალთან ერთად... ბენჯამინმა მითხრა რომ ჩვეულებრივ საპატრულო დავალებას ასრულებს და ბოკარი პრეზიდენტმა გამოაყოლა. კარგ ხასიათზე იყვნენ, შევიპატიჟე, ცოტა ხანს გაჩერდნენ, ცოტა დალიეს, დაისვენეს და გზა გააგრძელეს...
RUF - ი ვითომ ხალხთა განთავისუფლების და ძმობა თანასწორობის ლოზუნგით მთელ დასავლეთ აფრიკაში დათარეშობდა. სად არ გადასწვდა, სად არ აურდაურია საქმე ლიბიელი კადაფის წაქეზება-დაფინანსებით და მისი მეგობარი ჩარლზ ტეილორის, რომელიც ამ ტალღაზე სიერა ლეონეს მეზობელი ლიბერიის პრეზიდენტი გახდა, ორგანიზებით.
სიერა ლეონეს ჯერიც დადგა. ტეილორმა ცივსისხლიანად დაგეგმა არეულობა, რომელიც სამოქალაქო ომში გადაიზარდა და შემდეგ ათი წელი შეინახა გაღვივებული ნაკვერჩხალი. ვინ აღარ ჩაიწილა და ”ჩაისასტავა”, ვინ აღარ მოითბო ხელი - რუსი ავანტურისტები იარაღით ვაჭრობდნენ, თანაც განურჩევლად, აქეთ იქით ყველა მხარე კალაშნიკოვს ატრიალებდა. ტალიბანი და ალ-ქაიდა იარაღს ალმასებზე ცვლიდდენ. ათასი ჯურის ავანტიურისტი და ყაჩაღი შეიკრიბა მთელი მსოფლიოდან და დაიწყო სრული განუკითხაობა. ბატონი ტეილორი კი ყველაფერს ამას ”ამენეჯმენტებდა”. მისმა პირადმა სარგებელმა ოპერაცია ”სიერა ლეონედან” სამას ოთხმოც მილიონ დოლარს გადააჭარბა. გენერალი მასკიტა კი ჩარლზ ტეილორის მარჯვენა ხელი და საყვარელი შემსრულებელი გახლდათ და თავისი წილი არც მან დაიკლო.
სემ ”მასკიტა” ბოკარი (Sam 'Maskita' Bockarie), 35 წლის, 1990 წელს ლიბერიაში ჩაეწერა RUF - ის სიაში. იგი კონოში დაიბადა, სიერა ლეონეს ალმასებით მდიდარ პროვინციაში. მამამისი ალმასის მაძიებელი იყო, როგორც უმრავლესი კონოელი გლეხობა.
უნდა იცოდეთ თუ რა ჯოჯოხეთური შრომაა ალმასის მაძიებლობა. მთელი დღეები აფრიკულ ხვატში წელამდე წყალში დგას ათასობით ადამიანი, თხრიან ”გრაველს” - ალმასის შემცველ ნიადაგს, მერე საცერში რეცხავენ და ეძებენ, ეძებენ იმ ერთადერთ ქვას რომელიც სიმდიდრეს და ბედნიერებას მოუტანს. როგორც წესი უმრავლესობა ავადდება, სხვადახვა ინფექციებისაგან ცოცხლად ლპება, ბრმავდება... მაგრამ არ, ან ვეღარ ეშვებიან ამ საქმეს და გრძელდება ეს გაუთავებელი ”გრაველის” რეცხვა თაობიდან თაობამდე...
მასკიტამ მეორე კლასიდან მიატოვა სკოლა და მამასავით ალმასის მაძიებლობა დაიწყო. 1985 წლამდე ეძებდა ბედს, მერე დისკოს მოცეკვავედ გადაიქცა და ისევ იქვე ტრიალებდა, მაინინგიდან (როგორც აქ ეძახიან ალმასის ძებნას) მაინინგზე გადადიოდა, კონცერტებს აწყობდა და ალმასის მაძიებლებს ართობდა. ასე ხეტიალ-ხეტიალში ლიბერიაში გადავიდა და პარიკმახერობას და ოფიციანტობას მიჰყო ხელი. ხან ლიბერიაში მუშაობდა და ხანაც კოტდივუარში. სწორედ ამ დროს 1989 წელს შემოვარდა კოტდივუარიდან ლიბერიაში ჩარლს ტეილორი თავისი RUF - ის რაზმებით. იმდენი ქნა რომ ბოლოს ლიბერიის პრეზიდენტი გახდა.
”მასკიტა” შემთხვევით აღმოჩნდა RUF - ში, ერთხელაც მიმავალ საბარგოს შეახტა და რამდენიმე დღეში სადღაც ტყეში, საწვრთნელ ბანაკში ამოჰყო თავი...
1991 წელს კი უკვე გენერალი ”მასკიტა” რაზმებს მიუძღვება საკუთარი სამშობლოს ასაოხრებლად.
საოცარი ათწლეული გამოიარა სიერა ლეონემ. უსასტიკესი სამოქალაქო ომი, მილიონობით დახოცილი და დასახიჩრებული ადამიანები, გაოხრებული და მიწასთან გასწორებული ქვეყანა. ”რებელები” (ასე ეძახოდნენ RUF - ის რაზმებს) ერთის მხრივ და ”კამაჯოსები” (სახელმწიფოს მხარდამჭერი მოხალისეების რაზმები) ებრძოდნენ ერთმანეთს. ცოტა უცნაური კი იყო ეს ომი. ორივე მხარე ცდილობდა ისე ეთარეშა ქვეყანაში რომ ერთმანეთს არ გადაყროდა. არა სჯობია მშვიდობიანი უიარაღო ხალხი დაზაფრო და დააწიოკო?! აბა შეიარაღებულ მოწინააღმდეგეს თუ შეები, ვაითუ მართლა გესროლონ?! იქამდე მივიდა საქმე, რომ ერთმანეთს უთანხმებდნენ მარშრუტს, ემანდ მართლა არ გადავეყაროთ შემთხვევითო.
გენერალმა მასკიტამ ყველა რეკორდი მოხსნა. შიშმა პათოლოგიური ფომები მიიღო. ხალხი მხოლოდ მისი სახელის გაგონებაზე ხდებოდა ცუდად.. სისხლის ზღვა დააყენა... მან მოიგონა ხელების დაჭრა - ამ ხელებით მონაწილეობდით ხალხის მტერი მთავრობის არჩევნებშიო! მან მოიგონა მოზარდების თვალწინ მშობლების დახვრეტა და მერე ამ მოზარდების ”წამალზე დადსმა” და თავის რაზმებში ჩაწერა, ორსული ქალების საჯაროდ გაფატვრა... ჩვეულებრივი მკვლელობა, გაუპატიურება და ა.შ. ლმობიერებად ითვლებოდა...
მასკიტას რაზმი პატარა სოფელში შევიდა, გზა აერიათ და სულ შემთხვევით მოხვდნენ აქ. არაფერი საინტერესო, მიწური ქოხები, ტიტველი ბავშვები... დიდი პალმის ქვეშ ხის გათლილი სავარძელი - ბელადის სკამი.
- ესენიც რომ კუდაბზიკობენ! - გაიფიქრა მასკიტამ.
უცებ ხასიათზე მოვიდა, ბელადის სკამისკენ წავიდა. ჩაჯდა, უმალ მოართვეს პატარა კუნძი, ზედ ფეხები შემოაწყო და თავისიანებს გადახედა... ყველამ იცოდა რა უნდა ეკეთებინათ, ამუშავდა ჩვეული მანქანა, დაიწყო სპექტაკლი...
ამას ერქვა რაზმში ახალი წევრების მიღება. მოზარდების თვალწინ უნდა დაეხოცათ და დაესახიჩრებინათ მათი მშობლები და უფროსები, მერე ეს მოზარდები უნდა წაესხათ და ახალ რაზმელებად ექციათ. ეს იყო მასკიტას ”ნოუ ხაუ”. შეყარეს მთელი სოფელი,. ყველა მოლოდინით და შიშით უყურებდა... შუაში კუნძი დააგდეს, რამდენიმე კაცი და ქალი იქვე უსიტყვოთ, სამაგალითოდ დახვრიტეს. რიგ-რიგობით მოათრევდნენ კაცებს და ორივე ხელს აჭრიდნენ.. იდგა კვნესა, ტირილი და გოდება...
საიდანღაც გამხდარი, ძარღვიანი მოხუცი გამოვიდა წინ
- ბელადი! ბელადი!
- ჩვენ არაფერი დაგვიშავებია - მოხუცმა ორივე ხელი ასწია - გაუშვი ეს ბავშვები, რა გინდა? თუ რამე გვაბადია და გჭირდება შენი იყოს...
- ბებერო, ხელს ნუ გვიშლი. თუ გინდა აქ დაჯექი და სანახაობით დატკბი. მოუტანეთ სკამი - ბალადის სავარძელში გაშხლართულა მასკიტა.
- ნუ იზამთ ამას!
- ბებერო გაეთრიე აქედან!
ორი კაცი ეცა ბერიკაცს აქეთ იქიდან და გაქაჩეს. მთავარ ჯალათ-შემსრულებელს, ზორბა ზანგს მიუთრიეს და მის წინ მუხლებზე უნდოდათ დაეცათ. ორმეტრიანმა გორილამ სისხლიანი მაჩეტე (კოტლასი აქაურად) მოუღერა და სანდომიანად გაუღიმა. მოულოდნელი მოძრაობით მოხუცი გამკავებლებს გაუსხლტა... მთავარ ჯალათს თავური ჩასცხო გაპრტყელებულ ცხვირში. იმან სიმწრისაგან დაიხავლა, მაჩეტეს ხელი გაუშვა და სახეზე აიფარა ორივე ხელი. უცებ დაავლო ხელი დაგდებულ კოტლასს, ქვევიდან ამუქნია და მარჯვენა ბადრაგი ყვერებიდან მუცლამდე ამოჩეხა...
- ძაღლებს არც კი გაულესიათ - გაუელვა
უცებ უნაცვლა ხელი და მეორეს შიგ ყელთან ჩასცხო, ლავიწი ჩაუმტვრია... იცოდა მოხუცმა რომ ძალიან ცოტა დრო ჰქონდა, შემობრუნდა და მასკიტასკენ წავიდა... სადღაც გვერდიდან დაიჯაჯღანა კალაშნიკოვმა და წელში გადაწყეტილი მიწაზე დააგდო...
ბელადის სავრძელში გარინდული, შავ სათვალეს ამოფარებული მასკიტა დაგიპნოზებული მიშტერებოდა ამ უცნაურ დავლურს... ერთხელ კიდევ იძალა ბერიკაცმა, მიწა მოფხოჭნა და ძალუმად გაიწია, თვალებით ლამის შეჭამა... გენერალი მასკიტა უეცრად ისევ დალაქად იქცა რამდენიმე წამით...
ყველა ერთად ესროდა განახევრებულ მოხუცს ....
მასკიტამ სული ძლივს მოითქვა და გვერდით გაიხედა, აცრემლებული ბავშვები აღარ ტიროდნენ, უცნაური დამცინავი ღიმილით უყურებდნენ მასკიტას და ძალუმად მუშტავდნენ პატარა მუჭებს...
- ესენი არც ერთი აღარ გამოდგება...
ჩქარ-ჩქარა, ფართხა-ფურთხით, უდილიხოროდ ამოხოცეს მთელი სოფელი და გაეცალნენ იქაურობას. პატარა სოფელს მარაუ ერქვა...
2003 წელს დატოვა მასკიტამ სიერა ლეონეს ტყეები და ლიბერიას შეაფარა თავი ძმაკაც ტეილორთან. სიერა ლეონეს მთავრობამ ნოტა გაუგზავნა ლიბერიას და მოსთხოვა სემ ”მასკიტა” ბოკარის დაკავება და საერთაშორიშო სასამართლოსთვის გადაცემა, წინააღმდეგ შემთხვევაში პრეზიდენტი ტეილორი განიხილებოდა როგორც სამხედრო დამნაშავეთა მფარველი და მათი თანამონაწილე.
ოფიციალური განცხადებით ”მასკიტამ” შეიარაღებული წინააღდეგობა გასწია საზღვრის გადაკვეთისას და შეტაკებაში დაიღუპა. ვერ გადარჩა მასთან ერთად მყოფი ვერც ერთი ოჯახის წევრი და თანმხლები პირი....
ლიბერიის ყოფილი ვიცე პრეზიდენტის მოზეს ბლას დაკითხვიდან ჰააგის სასამართლოში:
კითხვა: ... რა მოხდა მეორე დღეს?
პასუხი: .... მოვიდა კურიერი, ბენჟამენი გთხოვთ სახერხის ტერიტორიაზე მიხვიდეთ, იქ შეჩერდა პატრული და გელოდებათ... აუცილებელ საქმეზე აქვს სალაპარაკოო...
... სახერხის ტერიტორიაზე შევედი, ჩემი დაცვა წინ გამიძღვა და ბენჯამინთან მივედი. ხის სავარძელში იჯდა და მელოდა. რომ მივედი წამოდგა - სალამი ჩიფ! იმ პიკაპთან მიდი, ნახე. ეს იყო ჩვენი მისია... მანქანისკენ წავედი. დაცვამ გამასწრო, პირველი მივიდა, საბარგულში ჩაიხედა და გაჩერდა... მეც მივედი... ბოკარის გვამი ეგდო საბარგულზე, სამხედრო ფორმაში იყო, თავისი იარაღიც ზედ ქონდა... გვერდზე მეორე სამხედროს გვამი იყო, თავმოჭრილი, თავი იქვე ეგდო... ისევ ბენჯამინთან დავბრუნდი... - ეს იყო პატრულის მისია?! -ეს იყო ჩიფ! ჩიფმა დამავალა პირადად. - კარგი, მე მონროვიაში (დედაქალაქში) მივდივარ! - დიახ ჩიფ! მეც იქით მოვდივარ, უნდა ვუპატაკო!
ძალიან ბევრი, პრაქტიკულად ყველაფერი, ზედმეტი იცოდა მასკიტამ...
ლიბერიის ყოფილი ვიცე პრეზიდენტის მოზეს ბლას დაკითხვიდან ჰააგის სასამართლოში:
პასუხი: ... საწრაფოდ ჩავედი მონროვიაში (ლიბერიის დედაქალაქი), პრეზიდენტთან გავემართე. ...
- ბენჯამინმა ჩამოიარა დღეს ჩემს სოფელთან... იქ მანქანის საბარგულში ვნახე ბოკარის და კიდევ ერთი სამხედროს გვამი...
- ეგ შენი საქმე არ არის! ეს სამხედრო ოპერაციაა და შენ როგორ ვიცე-პრეზიდენტს არ გეხება... დაივიწყე...
როგორც ლიბერიის ყოფილმა პრეზიდენტმა, ჩარლზ ტეილორმა ჰააგის სასამართლოზე განაცხადა, მისი დადანაშაულება სემ ბოკარის და მისი ოჯახის მკვლელობაში აბსურდია.
- მე შვილივით მიყვარდა ეგ ბიჭი, ძალიან ვაფასებდი. მძიმედ განვიცადე მისი სიკვდილი და რასაკვირველია არავისთვის მის გადაცემას არ ვაპირებდი...
ფრიტაუნზე შეტევისას უცხოელი ჯურნალისტები სატელიტური ტელეფონით დაუკავშირდნენ მასკიტას და ინტერვიუ ჩამოართვეს:
- მე მიხარია! ყველგან ჩემი სახელი ისმის. ჩვენ არ გავახარებთ ხალხის სისხლის მსმელ მთავრობას! მე რა ვიცი რამდენი კაცი მყავს მოკლული! შეტევისას ჩემს ტყვიებს ვერავინ ვერ გადაურჩება!!!
* * *
ჩვენი ფრიტაუნის კარმიდამოს ღამის დარაჯი, პოლიციელი მომო მიყვება ხოლმე აქაურ ამბებს.
- მომო ომის დროს მოგიწია ბრძოლა?
- ეჰ სერ! არ მიყვარს მაგ ამბების გახსენება! თქვენ ბედნიერი ხართ სერ, არ იცით რა არის სამოქალაქო ომი!
- კარგი მომო, ეგრე იყოს...
ქ. ფრიტაუნი
20 მაისი 2010 წელი
თორნიკე ბერიშვილი
10. ოქრო
(აფრიკელი, სემიტი, კავკასიელი…)
უმდიდრესი ქვეყანაა სიერა ლეონე. აქ ყველაფერია: მშვენიერი ბუნება, მდიდარი ფლორა და ფაუნა, ოკეანის არაჩვეულებრივი სანაპირო, ყველანაირი წიაღისეული: რკინა, ბოქსიტები, რუტაილი, გრანიტი, მარმარილო, ოქრო, ალმასი... და ვინ მოსთვლის კიდევ რა.
ამასთან ერთად უღარიბესი ქვეყანაა სიერა ლეონე, ერთ-ერთი ბოლოა ქვეყნების სიაში. უკიდურესი გაჭირვება, მიუსაფრობა და სიდუხჭირეა.
თვითონ აქაურები მწარედ ასე ხუმრობენ თავის თავზე. ღმერთი რომ ქვეყნებს ანაწილებდა და სიერა ლეონეს ჯერი მოსულა, დაუფერთხია კალთა, ჩაუყრია ამ მიწაში რკინა, მერე ოქრო, მერე ალმასები, ნავთობი, არაჩვეულებრივი ხილი, უხვად წყალი... ანგელოზებს შეუბედიათ, უფალო ერთი პატარა ქვეყნისათვის მეტი ხომ არ არისო? - მაცალეთ ჯერ ნახეთ აქ ვინ დავასახლოო...
ომი ახალი დამთავრებულია, სტაბილურობისა და ეკონომიკის განვითარებისა რა გითხრათ და ამიტომ ეტანება აქაურობა უამრავი ავანტიურისტი და იოლი გამდიდრების მსურველი. თავის ქვეყანაში რომ ვერ გამოდგნენ და დარწმუნებულები არიან ამ ველურ ხალხში ”გავიჩითები”, მივდგებ მოვდგები, ჭკუაში ვაჯობებ და ავშენდებიო...
ამ რამდენიმე წლის წინ სურამიდან დიდი ხნის წინათ წასული ებრაელი ”ბიძა” და მისი ძმისშვილი ”გამეჩითნენ” ფრიტაუნში. საბიზნესოდ ჩამოვიდნენ. მე თბილისიდან დამირეკეს და მთხოვეს სერიოზული, კარგი ხალხია და ხელი შეუწყე, თუ რამე შეგიძლია მიეხმარეო. ან თხოვნა რად მინდოდა, ძლივს ქართულად მოლაპარაკე ხალხი ვნახე.
თუკი ვინმეს ვიცნობდი და გავლენიანი ან სერიოზული ნაცნობი მყავდა, ყველა შევახვედრე. ისენიც არ დამზარდნენ და ათასნაირად დაარიგეს ჭკუა. ამ ჩემმა ებრაელებმაც რომ მიიხედ მოიხედეს, ბევრი რამ აწონ-დაწონეს და გაზომ გამოზომეს, ხელები მოიფშვნიტეს და თქვეს:
- ეხლა გვიყურე, დაგენაცვლე, ამ არიფებს და გოიმებს რა უყოთო. შენ ჩვენთან იყავი და შენს ბედს ძაღლი აღარ დაჰყეფსო.
ოქროო! - დაიჩემეს. ეგ არის რაც არის. დღევანდელ ეკონომიკას ეგ შეეფერება. ამ ბედოვლათებმა რა იციან ”ბურსას” ფასი. აქ იაფად დავცინცლავთ, იქ კი ძვირად გავყიდით! ეგ არის ბიზნესიო! მოკლედ - ოქროო!
ჩემმა მეგობარმა, პოლიტიკოსმა და პრეზიდენტობის კანდიდატმა დოქტორმა ბაბა კონდემ მთელი ლექცია ჩაგვიტარა ასე ქენით და ისე ქენით, ლიცენზია აიღეთ, ყველაფერი კანონით გააკეთეთ და ქე მაინც არ წააგებთო. მერე მე განზე გამიხმო და მითხრა:
- ეგ შენი სტუმრები თუ მეგობრები რაღაც ალმაცერად მიყურებენ, მგონი არ მიჯერებენ და იცოდე შარში გაეხვევით, ხომ იცი ჩემი ძმა ხარო...
- დოქტორ, - გამეცინა - შენ არ იცი ეგ რა ჯიშის ხალხია, მთელი მსოფლიო მაგათ ჭკუაზე დადის და ოქრო ხომ საერთოდ მაგათი მოგონილია...
დოქტორამ სევდიანად შემომხედა, მძიმედ ამოიოხრა
- რამე უკანონობაში არ გაიხლართონ, თორემ ვეღარ გიშველით, ვინმე თუ რამეს შემოგთავაზებთ, აუცილებლად დამიძახეთ, თუ ჩემი გამოჩენა იუარეს, იმ ხალხთან საქმე აღარ დაიჭიროთ...
ებრაელებმა კი:
- ეს ვინ ბიუროკრატი და პედანტი მოგვიყვანე, წილში უნდა ჩაგვიხტეს, მაგასთან ერთად დახლი არ დაგვიდგებაო...
მესამე თუ მეოთხე დღე იყო, სასტუმროში მივადექი. საქმიანად დამხვდნენ, გახარებულები.
- აგერ ძმაო, სერიოზული კაცი სერიოზულ კაცთან მიდის, მაგარი შეხვედრა გვაქვს და წამოგვყევიო.
წაგვიყვანეს ქალაქის მეორე ბოლოს. მივადექით უშველებელ გალავანს. ეზოში ერთი სამი ახალთახალი, უძვირესი მანქანა იდგა... მეორე სართულზე გაწყობილ დარბაზში შეგვიპატიჟეს, აქ მოისვენეთო, სასმელი და ხილი მოგვართვეს. ცოტა ხანში სამი კაცი შემოვიდა. ერთი ძვირფას აფრიკულ ბალახონში, ხელში უშველებელი კრიალოსანით, ორნი აშკარად მოწიწებით მოყვებოდნენ. ხელი ჩამოვართვით.
- ეს ალაჯი ალ-მამია, წარმოგვიდგინა ერთერთმა ბალახონიანი - ალაჯი შარშან გახდა, მექა მოიარა...
და კედელზე უშველებელი ფოტოსურათისკენ მიგვითითა, იქ მართლა მექას ფონზე იდგა მომღიმარი ალ-მამი...
დაიწყო მაგრამ რა დაიწყო. ვაჭრობა თავბრუდამხვევი, საკუთარი შესაძლებლობების და კავშირების ჩვენება და ტრაბახი, მე ესა ვარ და მე ისა ვარო. არც ერთი მხარე არ უდებდა ტოლს... ბოლოს, ეს ერთი და სხვა მრავალიო, ჩვენ დიდი ხნის და დიდი მასშტაბის პარტნიორები უნდა ვიყოთო და ამ პირველით გამოვცადოთ ერთმანეთიო... და... ოცი კილოო!!! ალ-მამიმ მრავალმნიშვნელოვნად გადახედა თავისიანებს. ერთ-ერთი ადგა და გავიდა...
აბა თავიდან გახურდა, ეხლა ფასზე ვაჭრობა. გრამზე ოცი დოლარიდან დაიწყეს და თორმეტ დოლარზე გაჩერდნენ. ცხრა ოფლი გადასძვრა ორივე მხარეს.
შემოიტანეს ორი ტომარა. გახსნეს და ამოანათა ყვითლად... უფროსი ებრაელი (ბიძა) მუხლებზე დადგა და - ჩაის კოვძიო! ყველა დაიბნა, ვიფიქრე გაგიჟდა. კოვზიო! დაიჟინა. მოუტანეს... ამოჰკრა ოქროს ქვიშას, ჯერ ცხვირთან მიიტანა, მერე ქვევიდან სანთებელა შეუნთო. აშკარად დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ზანგებზე, პატივისცემით შესცქეროდნენ და თავებს მრავალმნიშვნელოვნად აკანტურებდნენ.
მე დრო ვიხელთე, ჩუმად გავედი გვერდზე ოთახში და დოქტორ ბაბას დაურეკე, ასე და ისე თქო, შენ კიდევ ამბობდი-თქო. დოქტორმა ერთი კი ამოიგმინა და თუ ჩემი ხათრი გაქვს მაგათ უთხარი, ჩემი აქაური მეგობარი უნდა მოვიდეს, დამელოდეთ, უჩემოდ არაფერზე არ დაეთანხმოთო.
რო შევბრუნდი იქ ატყდა ამბავი თუ ატყდა, ჩვენ სერიოზული ხალხი გვეგონეთ, ხო გთხოვეთ არავინ ჩარიოთ, ეს ბიზნესი ასეთ რამეებს ვერ იტანს. თუ გინდათ გინდათ, არა და თავი დაგვანებეთ... მე აღმოვჩნდი დამნაშავე. ჩემმა მხარემ სასტიკად მისაყვედურა, რას გადაგვეკიდე ამ შენი ხარბი პოლოტიკოსით, შენი ხათრით გადაუგდებთ რაღაცას ოღონდ თავი დაგვანებოს. შენ კი თუ ძმა ხარ, ხმას ნუ იღებ, რაც არ გესმის, არ გესმისო... მართალი გითხრათ მეწყინა და ძლივს შევიკავე თავი მომავალი სარგებელის ხათრით.
მოკლედ შეთანხმდნენ. ოციდან თორმეტ დოლარზე ჩამოვიდნენ. რადგან პარასკევი შუადღე იყო ჩემებმა გამოაცხადეს ორ საათში მზე ჩადის და ჩვენ შაბათ კვირას ხელს არ გავანძრევთ, ბიზნესი და ფული კი გვიყვარს, მაგრამ ეგრე კი არ არის! რწმენა და ღმერთი გვირჩევნია და ორშაბათ დილამდე უნდა მოვიცადოთო. დიდი პატივისცემა და თავის კანტური გამოიწვია ამ განცხადებამაც.
ორშაბათიც გათენდა, ვეახლეთ ალ-მამის. იმ ორი პარკიდან პატარა ნიმუშები ავიღეთ, პარკები დავლუქეთ, ჩემოდანში ჩავდეთ, ჩემოდანი დავლუქეთ და უმცროს ებრაელს ჩავაბარეთ. ორი მანქანით წავედით ნიმუშების შესამოწმებლად. ორნი, ერთი ჩვენგან და ერთი იმათგან, გადავიდნენ ოქრომჭედელთან და ნიმუშები გადაადნეს. დაბრუნდნენ. სადრაც უკაცრიელ ადგილას გავედით მანქანებით და ალ-მამი ჩვენს მაქანაში გადმოჯდა.
აი აქ კი ელოდა ჩვენს აფრიკელ მეგობარს საბედისწერო დარტყმა. უფროსმა, ”ბიძამ” წარბები შეჭმუხნა და ჩაახველა:
- ჩემო ალ-მამი, შენ გამოცდილი კაცი ხარ და თავად უნდა მიხვდე, ნიმუში ძალიან დაბალი ხარისხის ოქრო აღმოჩნდა და თორმეტ დოლარს ვერ გადავიხდი, ხომ არ წავაგებთ არა?
ისედაც შავი ალ-მამი უეცრად გამუქდა.
- მოკლედ გრამზე ოთხი დოლარის მეტის მომცემი ვერა ვარ, თვალი ჩამიკრა ”ბიძამ”
- რას ამბობ - ამოიგმინა ალ-მამიმ.
- ეგრე ძმაო, თუ არ გინდა კეთილად დავცილდეთ. მაგრამ ეს პირველია და ჩვენისთანა კლიენტების დაკარგვას...
ბევრი რომ არ გავგრძელო, დიდოსტატურად ჩატარდა გამბიტი. ალ-მამის ცხრა ოფლი გადასძვრა, დიდი ვაჭრობის შემდეგ ხუთ დოლარამდე აიწია ფასმა. ”ვახ ეს რა დღეში ჩავარდი”, ”ვალი რომ არ მქონდეს გადასახდელიო” და 224 000 ამერიკული დოლარის ნაცვლად 100 000 ამერიკული დოლარი აიღო, ოცი კილო დაგვიტოვა და კუდამოძუებული წავიდა. ჩემს აღფრთოვანებას საზღვარი არ ქონდა!
- აი ძმაო, ეს არის ბიზნესიო - ”ბიძამ”
გეოლოგიურ სამართველოში მივედით, ოცი კილო ოქროს საბაჟოზე გასატანი საბუთის ასაღებად. უფროსი ჩემი კარგი მეგობარია. უცბად გამიკეთა ყველაფერი, რიგიც ამაცილა, საბუთების უსასრულო კეთებაც. ტომარები გახსნა შესამოწმებლად და გაკვირვებით ამომხედა...
- ეს ბიჭო მობრინჯავებული კარის სახელურების ნაქლიბია, 20 დოლარი ღირს ტონა!
- ვაიმე, გულიო!!!
აბა არიქა სად არის დოქტორი ბაბაო! დოქტორმა კიდევ ერთხელ არ გამწირა, დაატრიალა დიდიან პატარიანა. პოლიცია მიადგა ალ-მამის სასახლეს. ”რის ალ-მამი, რა ალ-მამიო, ეგეთი სულ არ გაგვიგიაო! მაინც იყოჩაღეს, ალ-მამის ორი თანმხლები სადღაც იპოვეს და ჩააყუდეს ვირის აბანოში. დაინიშნა სასამართლო.
ფრიტაუნის მთავარ მოედანზე დგას ”Cotton Tree” ქვეყნის სიმბოლო - ერთი მართლაც უშველებელი ხე, უსასრულო სიმაღლისა და უდიდესი და გაფარჩხული ტოტებით. მის გვერდით კი ჯერ კიდევ ინგლისელების აშენებული, ლამის ერთადერთი ლამაზი შენობაა, ეს აქაური სასამართლოა. აქ იკრიბებიან ადრე დილიდან მილეთის ხალხი და იწყება გაუთავებელი საქმის გარჩევა, მოქიშპეები, პატიმრები, პროკურორები, ადვოკატები და შავ მანტიებსა და ქათქათა პარიკებში მოსამართლეები... ყველაფერი ძალზე სერიოზულად არის.
ჩვენც აქა ვართ დილიდან... ბადრაგმა მოიყვანა ალ-მამის ორი თანამოაზრე. თეთრპარიკიანმა მოსამართლემ საქმე გახსნა. უცებ კარი გაიღო და მინისტრივით გამოწყობილი ალაჯი ალ-მამი არ შემოდის!
- ალ-მამი, ფიფტი ცენტი! - ატყდა ჩურჩული
ალ-მამის გამოსვლიდან: ”... მე პატიოსნად ვაჩვენე საქონელი, ბევრი ვივაჭრეთ, რაც შემეძლო დაუკელი! ერთი კი გამიკვირდა, რად უნდათ ეს ნაქლიბი მეთქი, მაგრამ კლიენტის ნება უპირველეს ყოვლისა! ბიზნესი კი ბიზნესია... ჩვენ საწყალმა აფრიკელებმა არც კი ვიცით რაში იყენებენ ამ ნივთიერებას, არც არავინ გვიმხელს, ასე გააქვთ ჩვენი სიმდიდრე, გროშებს გვიხდიან და თითონ კი მდიდრდებიან!”
არ ვიცი მომეჩვენა თუ არა, მაგრამ მოსამართლემ მგონი თვალი ჩამიკრა:
- დანაშაულის არარსებობის გამო შეწყდეს საქმე, დაპატიმრებულები განთავისუფლდნენ!
და მძლავრად დასხო ჩაქუჩი
მონაწილეობდნენ: ზანგი (აფრიკელი), ებრაელი (სემიტი) და ქართველი (კავკასიელი)!
მას მერე სამი წელი გავიდა...
ამ ორი დღის უკან გაზეთი მომიტანეს. მთელ პირველ გვერდზე დედიშობილა დაღრეჯილი ალ-მამი ფიფტი ცენტის სურათი იყო. მორიგ (ვინ მოსთვლის მერამდენე) მსხვერპლს სასამართლოსთვის აღარ დაუცდია, დაუჭერიათ შენი ალ-მამი, მაგრად უბეთქიათ, ტანსაცმელი სულ გაუხდიათ და შუა ქალაქში ტიტველი დაუგდიათ. - ”ცნობილი აფერისტი და გადამგდები ფიფტი ცენტი როგორც იქნა დაისაჯა!!!” - ნეტა ვის უმტყუნა ნერვებმა?
* * *
ჩვენი ფრიტაუნის კარმოდამოს ღამის დარაჯს, პოლიციელ მომოს ვაჩვენე დედიშობილა ალ-მამის სურათი გაზეთში.
- მომო, იცნობ ალ-მამის!
- ფიფტი ცენტს! დიახ სერ, - გაეცინა - ბავშვობიდან.
- რატომ ფიფტი ცენტი, მომო?
- ბავშვობაში ნომერი ჰქონდა, ხურდას ეთხოვებოდა ვინმეს, მერე გადაყლაპავდა და - ვაიმე ჩამეყლაპაო! მიშველეთ ვკვდებიო! ასე აწერავდა ფულებს... განასაკუთრებით ორმოცდაათცენტიანები უყვარდა, გემოს ატანდა...
ქ. ფრიტაუნი
27 მაისი 2010 წელი
თორნიკე ბერიშვილი
No comments:
Post a Comment