ტეხასი - 4
(აფროქართველის ამერიკა)
სემ ჰუსტონი
ამერიკა ერთადერთი ადგილია დედამიწის ზურგზე სადაც ეს ბიოგრაფია შეიძლება შემდგარიყო. მაგრამ გეოგრაფია საკმარისი არ არის. კიდევ ერთი განზომილება - დროა. მეცხრამეტე საუკუნის ამერიკა. არსად სხვაგან და არცერთ სხვა დროს ის ამბავი, რომლის მოყოლასაც ვაპირებ, ვერ მოხდებოდა. არადა უბრალოს ერთი კაცის ცხოვრებაა. თითიდან გამოწოვილი, ხელოვნურად შეკოწიწებული, არარეალური - ყველაფერი შეეფერება, სიმართლე რომ არ იყოს.
ამერიკაში სამ ქალაქს ქვია ჰუსტონი, ტეხასის შტატის უდიდეს ქალაქს, ერთი ქალაქი მისისიპის შტატშია, ერთიც მინესოტაში. არსებობს სემ ჰუსტონის ჰაივეი, ნაციონალური პარკი, წყალქვეშა ნავი, ბიბლიოთეკა, უნივერსიეტი, სკოლები და ვინ მოსთვლის კიდევ რამდენი რამ. მონუმენტებზე და ქანდაკებებზე ხომ ლაპარაკი აღარ არის.
ამერიკელი სახელმწიფო მოღვაწე, პოლიტიკოსი, ჯარისკაცი. კაცი, რომელმაც არ ისურვა სამოქალაქო ომში არც ერთ მხარეს მონაწილეობა და ტეხასის გუბერნატორობიდან გადადგა - ხელს ვერ მოვაწერ ტეხასელი ბიჭების სიკვდილზეო.
ძალანებურად სულ ქარველი პოლიტიკოსები მახსენდება სინანულით. უახლესი ისტორიის რასაკვირველია, ბოლო ოცწლეულის, თორემ აბა ადრე ცოტნე დადიანიც გვყავდა და დემეტრე თავდადებულიც. მაგრამ ისევ ჰუსტონს მივუბრუნდეთ, მის საოცარ სათავგადასავლო ბიოგრაფიას და მივყვეთ ნაბიჯ ნაბიჯ.
დაიბადა 1793 წლის 2 მარტს, ვირჯინიის შტატში. მამა მაიორი სემუელ ჰუსტონი, ამერიკის რევოლუციის მონაწილე, დედა ელისაბედ პაქსტონი. წინაპრები შოტლანდიელ ირლანდიელები. სემი მეხუთე იყო ცხრა შვილს შორის.
სემ ჰუსტონი ათი წლის იყო მამა რომ გარდაეცვალა. თექვსმეტისა კი სახლიდან გაიქცა, რადგან უფროსი ძმის მაღაზიაში კლერკობა ვერ იგუა. გაიქცა და დაიწყო თავგადასავლებით სავსე ცხოვრება.
ჰუსტონი ინდიელებმა შეიფარეს, ჩეროკის ტომმა. ჰაივასეეს კუნძულზე სადაც ჰაივასეეს მდინარე იწყება, ტენესის შტატში. მაშინ ჩეროკის ტომს დიდი ბელადი ოოლოოტეკა მართავდა, ამერიკელები მას ჯონ ჯოლის ეძახდნენ. ხოდა ეს გემრიელი კაცი, ჯონ ჯოლი, გახდა ჰუსტონის აღმზრდელი მამობილი. რამდენიმე წელი იცხოვრა ჰუსტონმა ინდიელებთან, გაითავისა მათი ადათი, ენა, ბევრი რამ ისწავლა.
1812 წელს ტენესის შტატის ქალაქ ნოქსვილში, სამხედრო ბანაკს შეუერთდა, ჯარისკაცი გახდა და იმავე წლის დეკემბერში ლეიტენანტობა მიიღო. გამწარებით ებრძოდა ბრიტანელებს. 1814 წელს ბრძოლაში დაიჭრა, ჭრილობები გადაიხვია და იქვე დარჩა, ისევ ჩაება შეტაკებაში. კიდევ ორჯერ დაჭრეს და მხოლოდ ამის მერე გაიყვანეს ბრძოლის ველიდან. რამდრნიმე სერიოზული ოპერაციის მერე ძლივს დააყენეს ფეხზე.
ჰუსტონი პრეზიდენტ ჯეკსონს დაუახლოვდა და 1817 წელს მისგან თანამდებობაც მიიღო. მაგრამ ჩინოვნიკობა დიდხანს ვერ იგუა. მაშინდელ სახელმწიფო მდივანთან, ჯონ კალჰოუნთან უთანხმოება მოუვიდა. ჰუსტონი მთავრობის შეხვედრებზე ჩეროკების ტანსაცმლით დადიოდა, კალჰოუნის საყვედურები არ მოითმინა და გადადგა.
როგორი ხასიათი აქვს ბიჭს?
ჰუსტონმა იურისტობა ისწავლა, საატესტაციო გამოცდა ჩააბარა, ადვოკატის სტატუსი მიიღო. ეს კაცი დასაკარგი არა არისო და ნეშვილის დისტრიქტის პროკურორად დანიშნეს, ბარემ სახელმწიფო მილიციის რაზმების მეთაურობაც დაავალეს.
1822 წელს ჰუსტონი ამერიკის კონგრესში აირჩიეს, 1824 წელს ხელმეორედ აირჩიეს. 1827 წელს კონგრესის არჩევნებზე უარი თქვა, ტენესის შტატის გუბერნატორობა მოინდომა და ეს არჩევნებიც მოიგო.
ამასობაში დაოჯახდა, 19 წლის ელიზა ალენი მოიყვანა ცოლად და თავს ბედნიერ კაცად თვლიდა. ბედნიერება არ შედგა, ახალგაზრდა გოგოს სხვა კაცი ყვარებია. ჰუსტონმა პატარძალი მამას დაუბრუნ. ცნობილია ძალიან საინტერესო წერილი, რომელიც თავის სიმამრს მიწერა, იქ ჩანს როგორ უფრთხილდება ოჯახის სახელს. ჭორების მოსაკეტად კი გააბაზრა, მისის ჰუსტონზე თუ ვინმემ ავი რამე სთქვას, გული გაუპოს დანამაო...
თავის სიამაყე კი ვერ მოთოკა, ამ ამბის გამო გუბერნატორობის გაგრძელება აღარ იკადრა და გადადგა.
ამ დროს სემ ჰუსტონი 35 წლის არის, რამდენი მოუსწრიაო, იტყვით, მაგრამ ჯერ სადა ხართ, ეხლა იწყება თუ იწყება.
ოჯახის დარდიც ნუ გექნებათ, კიდევ ორჯერ მოასწრებს დაქორწინებას და რვა შვილიც ეყოლება. ასე რომ ყველაფერი წესრიგშია.
გულის გადასაყოლებლად კი თავი დადადო და ისევ ჩეროკების ტომს დაუბრუნდა, ისევ თქვენთან მირჩევნიაო. მაგრად გამოადგა ტომს, დიდი ამაგი დაიდო, ჩეროკიმაც დაუფასა, პატივისცემა დაიმსახურა, ”ყორანს” ეძახდნენ.
1830 და 1832 წელს ორჯერ ჩავიდა ვაშინგტონში ჩეროკის ტომის ინტერესების დასაცავად. უსიამოვნებაშიც გაეხვა. ოჰაიოს კონგრესმენმა უილიამ სტენბერიმ შარი მოსდო და კონგრესში გამოსვლისას შეურამყოფელად მოიხსენია. ჰუსტომა წერილობით მისთხოვა პასუხი, კონგრესმენმა პასუხის ღირსად არ ჩათვალა.
ჰოუსტონი პენსილვანია ავენიუზე დაუხვდა კონგრესმენს, იმან იარაღი სცადა, მაგრამ დამბაჩამ უმტყუნა. სულ ხელჯოხით მიტყიპა კონგრესის წევრი ჰუსტონმა.
ხელშეუხებელი დეპუტატის ცემა დანაშაული იყო. ჰუსტონი დაიჭირეს და სასამართლო შედგა. გაამტყუნეს, მაგრამ ციხეში არ ჩასვეს. 500 დოლარის გადახდა დააკისრეს.
ჰუსტომა ფული არ გადაიხადა და მექსიკაში გაარიდა თავი. მაშინ ტეხასი მექსიკა იყო. რას მოისვენებდა ახალ ადგილას. იმთავითვე თავით გადაეშვა ტეხასის ამბებში, პოლიტიკაში, გაწანაწიაში. სწორედაც კარგი დრო იყო. ტეხასი დამოუკიდებლობისათვის ემზადებოდა.
1835 წელს ტეხასმა გენერალ მაიორობა მისცა. აღმოსავლეთ ტეხასში ჩეროკები ცხოვრობდნენ. ჰუსტონი თითქოს ღმერთმა გამოუგზავნაო, აქაც უქომაგა ჩეროკებს, მოლაპარაკებებს გაუძღვა და ინდიელებთან სამშვიდობო ხელშეკრულება დადო.
1836 წლის 2 მარტს, თავის 43-ე დაბადების დღეზე, უკვე ავტორიტეტულმა გენერალმა ჰუსტონმა ტეხასის დამოუკიდებლობის დეკლარაციას მოაწერა ხელი კრების სხვა წევრებთან ერთად.
მექსიკა გაშმაგებით ებრძოდა სეპარატისტებს. პრეზიდენტი, გენერალი სანტა ანა მოიწევდა თავისი სადამსჯელო არმიით და ქვას ქვაზე არ ტოვებდა. სამაგალითოთ სჯიდა ყველას, ვინც კი გზაზე დაუხვდა. დაფეთებული მოსახლეობა გარბოდა. ალამოსთან შეფერხდა სანტა ანა. ორას კაციანი გარნიზონი თერთმეტი დღე უმკლავდებოდა მრავალათასიან არმიას. ალამოც მიწასთან გაასწორა. ტეხასის ყოფნა არყოფნის საკითხი იდგა.
გენერალი ჰუსტონი უკან იხევდა და ჯარს აგროვებდა. მოხალისეებს კრიბავდა.
სან ჰასინტოსთან დაეჯახა სანტა ანას. მექსიკის პრეზიდენტი ეტყობა მოდუნდა, თავის იძლეველობა ირწმუნა და... მექსიკის რეგულარულმა არმიამ გამწარებული ტეხასელების ელვისებურ შეტევას ვერ გაუძლეს და გაიქცნენ. სანტა ანა დაატყვევეს და კიდევ ერთხელ დაჭრილ სემ ჰუსტონს მიგვარეს. სულ ცემა ცემით მოაწერინეს ხელი ტეხასის დამოუკიდებლობის აღიარებას.
1836 წელს ძმებმა ალენებმა წამოიწყეს ქალაქის მშენებლობა, რომელსაც ჰუსტონი დაარქვეს.
1836 წელს სემ ჰუსტონი აირჩიეს დამოუკიდებელი ტეხასის პრეზიდენტად 2 წლის ვადით. ამ ვადის გასვლის შემდეგ აღარ უცდია ხელმეორედ გაპრეზიდენტება. სამაგიეროდ ტეხასის მასონების დიდი ლოჟა ჩამოყალიბდა და ამ ლოჟის ლიდერი სემ ჰუსტონი იყო.
1841 წელს ხელახლა გავიდა ტეხასი პრეზიდენტის არჩევნებზე და ისევ იმარჯვა. 1844 წლამდე იპრეზიდენტა. სხვას გადაულოცა.
1845 წელს დამთავრდა ტეხასის დამოუკიდებლობა. ორი მხრივ წნეხში მოყოლილებმა, ვეღარ გაუძლეს და ისევ ამერიკის შეერთებულ შტატებთან გაერთიანება გადაწყვიტე. ამ წელს მოხდა ტეხასის ანექსია და დამოუკიდებელი ქვეყანა შტატად გადაიქცა.
1845 წელს ჰუსტონი ამერიკის სენატის წევრი გახდა. ამ დრიდან მოყოლებელი დაუოკებელი მეომარი სულ კომპრომისის, მშვიდობის დამყარების და მხარეების დაშოშმინების ცდაშია. ”.. გვეყო სისხლით მორწყული მინდვრები, სულ ბრძოლა, ბრძოლა...”
1849 წელს სემ ჰუსტონმა კიდევ ერთხელ მოიგო გუბერნატორის არჩევნები. ამჯერად ტეხასი შტატის გუბერნატორი გახდა. ამერიკის ისტორიაში ერთადერთი ადამიანია, რომელმაც მოასწრო ორი შტატის გუბერნატორობა, ტენესისა და ტეხასისა. დამოუკიდებელი ქვეყნის პრეზიდენტობაზე აღარაფერს ვამბობ.
ახლოვდებოდა სამოქალაქო ომი. ჩრდილოეთი და სამხრეთი ერთმანეთს დაუპირისპირდა. შეიქმნა კონფედერაცია. რაც კი რამ შეეძლო, სემ ჰუსტონი დაუპირისპირდა სამოქალაქო ომს. თავის გამოსვლებში იწინასწარმეტყველა ყველა ის უბედურება რომელიც მოხდებოდა. არ მოაწერა ხელი არც ერთ დოკუმენტს, რომელიც მხარეთა გახლეჩას იწვევდა.
ცნობილია მისი სპიჩები, როგორ მოუწოდებდა ხალსხ გონს მოსულიყვნენ. აგორებულ ზვავს ვეღარ გაუმკლავდა და 1861 წელს გადადგა.
1863 წელს, სემ ჰუსტონი პნევმონიით გარდაიცვალა. თურმე ბოლომდე ლოცულობდა ტეხასისათვის.
ჰანთსვილლში, სემ ჰუსტონის საფლავზე სწერია:
- მამაცი მეომარი, უშიშარი მოღვაწე
- დიდი ორატორი, პატრიოტი
- ერთგული მეგობარი, მოქალაქე
- მეუღლე და მამა
- ჭეშმარიტი ქრისტიანი, პატიოსანი კაცი
ესეც ტეხასელი იყო, ანუ ქართველი.
თორნიკე ბერიშვილი
9 ივნისი 2011 წელი
No comments:
Post a Comment